به یاری اهورا مزدا

جشن امردادگان

«با رسیدن به امرداد به خرد مطلق می پیوندیم و جاودانه می شویم»

کسی که در پرتو مینوی مقدس (سپنتا مینو) و اندیشه نیک (وهومن)، گفتار و کردارش نیک و با راستی و درستی (اشا) هماهنگ باشد، مزدا اهورا با توانایی (خشترا) و مهر (سپنتا آرمئیتی) خویش به او رسایی (هئوروتات) و جاودانگی (امرتات) خواهد بخشید.

گاتها، هات 47- بند1

جشن امردادگان، پنجمین جشن ماهیانه در گاهشماری زرتشتی است. در مورد جشنهای ماهیانه پیشتر هم گفته شده و نوشته شده است. این جشنها، با برابری نام روز و نام ماه در گاهشماری آریایی برگزار می شود. زیرا در گاهشماری ما همه ماه ها 30 روزه دارند و همانگونه که ماه ها برای خود نامی دارند، روزها نیز برای خود نامی دارند. این نامها به این ترتیبند:

1.اورمزد 2.وهومن 3.اردیبهشت 4.شهریور 5.سپندارمزد 6.خورداد 7.امرداد ………. 30.انارام

همانگونه که می بینید، نام هفتمین روز از هر ماه «امرداد» نام دارد و از آنجایی که نام پنجمین ماه سال هم «امرداد» است، هفتمین روز از ماه امرداد (امرداد روز از امرداد ماه) برابر است با جشن امردادگان که امروزه به دلیل استفاده از گاهشمار خیامی که شش ماه آغازین سال 31 روزه هستند، جشن امردادگان در گاهشمار خیامی سوم امرداد می باشد.

واژه «امرداد» را بسیاری از هم میهنان به اشتباه «مرداد» می نامند. مرداد یا «مرته» به چم مرگ و نیستی است. در حالیکه با آمدن الف نفی در آغاز آن معنی بی مرگی و جاودانگی به خود می گیرد و شکل درست کلمه «امرتاته» به چم بی مرگ می باشد.

در باور زرتشتی، امرداد نماد بی مرگی و جاودانگی است و نام هفتمین و واپسین امشاسپند و در واقع، واپسین گام برای پیوستن به اهورامزدا و خرد مطلق است. یعنی ما با سپری کردن هفت گام عرفان زرتشتی، اندیشه نیک (وهومن)، پاکی و راستی (اشاوهیشتا)، شهریاری آرزوشده (خشتره وئیریه)، فروتنی افزاینده (سپنته آرمئیتی)، به رسایی و کمال (خورداد) و سپس به جاودانگی (امرداد) می رسیم و در واقع به اهورامزدا و سپنتا مینو می پیوندیم.

همچنین در سنت زرتشتی نماد امرداد در گیتی، گیاهان هستند که زندگی بخش و سودمندند و به زمین خرمی و شادابی می بخشند. و بویژه گیاهانی مانند سرو و مورد که در همه ماه های سال سبز هستند، نماد بی مرگی و جاودانگی را بیشتر در خود دارند و از همین رو، گیاهان همیشه سبز در باور زرتشتی گرامی و سپند هستند و در سفره های آیینی مانند خوان نوروزی و خوان گهنبار و … از شاخ سرو یا مورد بعنوان نمادی از امرداد امشاسپند استفاده می شود.

بنابراین، در جشن امردادگان که اوج گرمای سال و اوج خرمی و سبزی گیاهان و زیباترین زمان بالندگی طبیعت است، ما ایرانیان که تاریخ و فرهنگمان با شادی و شادمانی پیوند خورده است، به باغها و جنگلها و در دامن طبیعت گرد هم آمده و به جشن و شادمانی می پردازیم و در کنار این شادمانی، فرهنگ پربار نیاکان را ارج می نهیم و از امرداد امشاسپند می آموزیم که طبیعت جاودانه را پاس داریم و آنرا آلوده نکنیم و به آن آسیب نرسانیم. از نیاکانمان می آموزیم که این روز، روز پاسداشت سبزی زمین و طبیعت و گیاهان است. همچنین، می آموزیم که ما نیز می توانیم با سپری کردن پایه های عرفان دین بهی به جاودانگی برسیم و نامی جاودانه از خود به جای گذاریم، مانند بسیاری از جاودانان که در اوستای «همازور فروردینگان» از آنها نام برده شده و روان و فروهر آنان ستوده شده است.

نخستین آنها همانا اشوزرتشت اسپنتمان، پیام آور خرد و راستی است که به فروهر او درود فرستاده شده و پس از او به روان و فروهر شاه گشتاسپ (شاهنشاه کیانی در بلخ) و جاماسپ و فرشوشتر (وزیران خردمند شاه گشتاسپ) و اسپندیار (پسر شاه گشتاسپ، پهلوان ایران زمین) و میدیوماه (پسر عموی اشوزرتشت و نخستین پذیرنده دین بهی) و اردشیر پاپکان (بنیان گذار سلسله ساسانی و زنده کننده دین بهی) و آذرباد مهر اسپندان (موبد موبدان زمان شاهنشاه شاپور یکم ساسانی که در گرد آوری اوستا کوشش بسیار نود) و آذرباد زرتشت (موبد دوران مامون عباسی و پاس دارنده کتاب دینکرت) و خسرو قبادان انوشه روان (انوشیروان دادگر ساسانی) و همه پذیرندگان و گسترندگان دین پاک مزده یسنی و همه پاکان و اشوان جهان درود و ستایش فرستاده شده است.

باشده که ما نیز در میان پویندگان راه راستی و از اشوان جهان باشیم و نامی جاودان از خود به یادگار گذاریم، که فردوسی بزرگ در شاهنامه از زبان رستم دستان می گوید: «مرا نام باید که تن مرگ راست»

در اوستای برساد نیز که در پایان همه نیایشهایمان می خوانیم، پس از نام بردن از همه امشاسپندان و ایزدان همکار آنها، از واپسین امشاسپند (امرداد) نام می برد. در برساد می خوانیم:

» به خشنودی مینوی امرداد و رشن و اشتاد و زامیاد…»

بنابراین، امرداد امشاسپند در کنار ایزد رشن (دادگستری) و اشتاد (راستی) و زامیاد (زمین) نماد جاودانگی و بی مرگی است.

همچنین، در اندرز گواه گیری، هنگامیکه دو تن برای آغاز زندگی نوین با هم پیمان زناشویی می بندند و موبد پندها و اندرزهایی را برای آغاز زندگی نوین به آنها می دهد، پس از نام بردن و سفارش کردن همه امشاسپندان در مورد امرداد امشاسپند سفارش می شود:

» داد و آیین امرداد امشاسپند تندرستی و دیرزیوشنی است. تن خود را درست و توانا دارید. از دروغ و پلیدی دوری کنید. خانه و جامه را پاک و بی آلایش دارید.آب ایستاده و راکد را بخشکانید و جای آن کشتزار کنید. دار و درخت افزایید، درخت جوان مبرید، بر و میوه نارس مچینید. دارو و درمان به ارزانیان دهید و دردمندان و افتادگان را پرستاری کنید….»

در اوستای پتت نیز در مورد همه امشاسپندان سفارش شده و از هر کم کاری و ستمی که در مورد این فروزگان مزدا روا داشته ایم، پوزش خواهی و پتت می طلبیم و در مورد امرداد امشاسپند نیز این چنین است:

» اژ هر آیینه گناه که من مینوها اندر امرداد امشاسپند و گیتی ها اندر ارور (گیاهان) ،ارور سردگان جست، از دار و درخت جوان که بریدم، برو میوه نارسیده که چیدم، اژ دارو و درمان اژ ارزانیان (نیازمندان) اواژ گرفتم، به نا ارزانیان دادم، خورشن خورد وناهکار دادم، اژ اشوان اواژ گرفتم (پس گرفتم) ، تا فه همه وهان که امرداد امشاسپند اژ من آزرد استید و نه خشنود، منشنی و گوشنی و کنشنی و تنی و روانی و گیتی و مینو، اژش همه وناهی اواخش و پشیمان و په پتت هم…»

جشن امردادگان را به همه شما شادباش می گویم و در کنار شادمانی که با فرهنگ نیاکانی ما گره خورده، جاودانگی و نیک نامی و طبیعتی پاک را برای جهانیان و همچنین ایران ویج عزیزمان آرزومندم.

ایدون باد، ایدون ترج باد

نگارنده :  مسئول آموزشگاه زرتشتیان استکهلم